Güç ve ulaştırma bütçeyi zorladı | DövizBu
  • YARIM ALTIN
    7.920,00
    % 0,02
  • AMERIKAN DOLARI
    32,3637
    % 0,13
  • € EURO
    34,9687
    % -0,33
  • £ POUND
    40,9850
    % 0,18
  • ¥ YUAN
    4,4797
    % 0,06
  • РУБ RUBLE
    0,3494
    % 0,02
  • BITCOIN/TL
    2273556,236
    % 1,09
  • BIST 100
    9.079,97
    % 3,10

Güç ve ulaştırma bütçeyi zorladı

Güç ve ulaştırma bütçeyi zorladı

Mehmet KAYA

Merkezi İdare Bütçesi, 2022 Mart ayında 68 milyar 972 milyon TL açık verdi. Şubat ayında bütçe fazlası 69 milyar 737 milyon TL olarak gerçekleşmişti. Ocak ayında da fazla oluşması nedeniyle Ocak-Mart devrini kapsayan 2022 birinci çeyreği, 30 milyar 809 milyon TL fazlayla kapatılmış oldu. Bütçenin birinci çeyrekteki performansındaki düzgünleşme, Merkez Bankası karı ve yedek akçesinin aktarılmasından kaynaklanıyor.

Mart ayında bütçe gelirleri 155 milyar 967 milyon TL; gelirler içinde vergi gelirleri 127 milyar 410 milyon TL olarak gerçekleşti. En yüksek vergi gelirleri artışı sırasıyla yüzde 127,1 artışla kurumlar vergisi, yüzde 112,1 ile ithalde alınan KDV ve yüzde 89,1 ile başka gelirler ve yüzde 56,1 ile harçlarda oldu. Tüketim ve iç ekonomik aktiviteye ait göstergelerden biri sayılan dahilde alınan KDV’de artış yüzde 34,8, ÖTV’de ise yüzde 38,9 olarak gerçekleşti.

Mart ayında bütçe sarfiyatları bir evvelki yıla nazaran yüzde 102,3 oranında artarak 571 milyar 715 milyon TL seviyesinde oldu. Faiz sarfiyatları yüzde 89,3 oranında artarken, faiz hariç sarfiyatlar yüzde 104,3 oranında arttı. Bütçenin ana harcama kalemleri olan, işçi, SGK primleri, mal-hizmet alımları üzere kalemlerdeki artışlar yüzde 40-50 dolaylarında, fiyat ve bütçe sarfiyat artışlarıyla uyumlu olurken, kamu kuruluşları nitelikli istikrarın bozulduğu gözlendi.

Ocak-Mart periyodu

Yılın birinci çeyreğinde bütçe, Ocak ve Şubat aylarında Merkez Bankası karı transferinin ana tesiriyle fazlasını korudu. Yılın birinci çeyreğinde bütçe gelirleri bir evvelki yıl tıpkı periyoda nazaran yüzde 75,1 oranında arttı. Dönemsel olarak kurumlar vergisi ile ithalde alınan KDV sırasıyla yüzde 157,2 ve yüzde 117,2 oranında arttı.

Bütçe sarfiyatları bir evvelki yıl tıpkı periyoda nazaran yüzde 79,8 oranında artarken, faiz masrafları yüzde 73,4 oranında artarak 84 milyar 839 milyon TL, faiz dışı sarfiyatlar ise yüzde 78,9 oranında artarak 486 milyar 876 milyon TL oldu. En yüksek artış yüzde 691 ile borç verme kaleminde gerçekleşti.

Güç ve ulaştırma sübvansiyonu ve misyon ziyanları bütçeyi zorladı

Bütçeyi birinci çeyrekte güç fiyatları artışı kaynaklı son periyotta yaşanan gelişmelerin hayli zorladığı gözlendi. Mart ayında borç verme kalemi bir evvelki yıl tıpkı aya nazaran yüzde 1033,3 oranında, cari transferler yüzde 85,7 oranında; Ocak-Mart devrinde bir evvelki yıl birebir periyoda nazaran borç verme yüzde 691, cari transferler ise yüzde 67,4 oranında arttı.

Borç verme kalemi incelendiğinde yılın birinci çeyreğinde ulaşılan 63 milyar 457 milyon TL düzey ile, başlangıç ödeneği olan 61.2 milyar TL’nin aşıldığı gözlendi. Borç verme kalemi, bütçeden yatırım, sermaye artırımı ya da cari nitelikli olmayan ve ilgili alıcı tarafından geri ödemesi bulunan transferleri kapsıyor fakat bu kuruluşlar çoklukla ziyan eden ya da düşük karlarla çalışan kuruluşlar olduğu için bütçe alacağı olarak birikiyor. Türkiye bu tipten kalemler için vakit zaman mahsuplaşma yapmak zorunda kalmıştı.

Borç verme kaleminde, Ocak-Mart devrinde maliyetinin altında satış yaptığı belirtilen BOTAŞ’a verilen borç 52,5 milyar TL oldu. BOTAŞ’ı 2.4 milyar TL ile TCDD izledi. Borç verme kalemi içinde, gerçekte toplumsal yardımların yüklü olduğu hane halkına 2.3 milyar TL’lik borç verme görülürken, özel şirketlere borç verme kalemi ise 1.4 milyar TL oldu.

Bütçede, evvelce misyon ziyanı olarak isimlendirilen cari transferler; KİT ya da kamu iktisadi kurumlarına sübvansiyon, takviye vb. ziyanına faaliyet yürüten ya da kamunun destekleme vb. faaliyeti ile görevlendirilen, (sosyal güvenlik açık ve devlet katkısını da içeren) işler nedeniyle verilen kalemde de yüksek ölçüler dikkat çekti. Cari transferler kalemi altında 223 milyar 999 milyon TL harcandı. Bu kalemde başlangıç bütçesinin yüzde 34’ü harcandı. Cari transferlerde SGK’ya 30.7 milyar TL, Ziraat Bankasına 1 milyar 794, Halkbank’a 2 milyar 134 milyon TL olmak üzere 3 milyar 928 milyon TL cari transfer yapıldı.

Ocak-Mart devri Merkezi Bütçe borç verme kimi seçilmiş kalemler. (Bin TL)

(Seçilmiş kalemlerdir, kurum toplamları borç verme genel toplamını tutmaz)

Kurum / Toplam

Ocak-Mart devri sarfiyat

Başlangıç ödeneği

TCDD

2.410.000

TİGEM

200.000

ÇAYKUR

1.230.000

TTK

604.000

TÜRKŞEKER

930.000

ET VE SÜT KURUMU

400.000

BOTAŞ

52.460.000

T. RAYLI SİSTEMLER

110.000

Öteki Mali Kurumlar

1.137.617

ÖZEL TEŞEBBÜSLERE

1.420.825

HANE HALKINA

2.294.901

BORÇ VERME

63.457.381

61.598.930

YURT İÇİ Borç Verme

63.353.159

59.571.229

Merkezi İdare Bütçesi Ocak-Mart devri temel büyüklükler (Bin TL) (%)

2021

2022

Ocak-Mart

Başlangıç ödeneğine nazaran gerçekleşme

Bütçe

Ocak-Mart gerçekleşme

Başlangıç ödeneğine nazaran gerçekleşme

Evvelki yıl birebir periyoda nazaran değişim

Bütçe Sarfiyatları

321.336

23,9

1.750.957

571.715

32,7

77,9

Faiz Hariç Masraflar

272.408

23,4

1.510.574

486.876

32,2

78,7

Faiz Sarfiyatları

48.928

27,3

240.384

84.839

35,3

73,4

Bütçe Gelirleri

344.115

31,3

1.472.583

602.524

40,9

75,1

Vergi Gelirleri

255.098

27,6

1.258.279

455.157

36,2

78,4

Bütçe İstikrarı

22.780

-9,3

-278.374

30.809

-11,1

35,2

Faiz Dışı İstikrar

71.708

-109,6

-37.991

115.648

-304,4

61

YORUMLAR YAZ